Nederland door het oog van de amateurfilmer

De amateurfilmcollectie bevat films gemaakt vanaf de jaren 1910 tot nu. Het bestaat uit familiefilms, reisfilms, fictiefilms en animaties. De films waren bedoeld voor vertoningen thuis of op de filmclubs in Nederland. Inmiddels zijn het geliefde onderwerpen voor historici en mediamakers.

De collectie spant meer dan 100 jaar, met pieken in de jaren 1930, 1960 en 1970. In de jaren dertig kwam het kleinere filmformaat 8mm op de markt. Dit maakte het filmen goedkoper en gemakkelijker. Het aantal amateurfilmers steeg in die jaren dus flink. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was filmmateriaal schaars, maar het laatste filmrolletje werd vaak bewaard om de bevrijding vast te leggen. Vanaf eind jaren zestig kwam een nieuw formaat op de markt: super8 film. De film kwam in een cassette, was gemakkelijker te hanteren en het werd nog populairder. Inmiddels filmden nog maar weinig amateurfilmers op de duurdere 16mm-film. Dat formaat werd geadopteerd door de professionele documentaire- en televisiemakers die met een kleine camera buiten wilden opnemen. Het gebruik van super8 nam vanaf eind jaren tachtig af. Dat zie je ook terug in de statistieken. Mensen gingen over op video (VHS en video8). De collectie bevat weinig analoge en digitale video’s. De collectie groeit nog altijd, maar meestal worden er films uit de periode 1930 - 1980 geschonken.

Aantal films per jaar

De eerste amateurfilmer in Nederland was kinderboekenschrijver Dick Laan. Hij maakte fictiefilmpjes in de jaren 1910 en 1920, waarin kinderen meestal de hoofdrol speelden. Dick Laan maakte ook films in opdracht van de padvinderij en diverse documentaires, zoals over het verdwijnen van de Zaanse molens.

Dick Laan (By Anonymous - Laan Dick (1939 - 1941), Noord-Hollands Archief, Beeldcollectie van de gemeente Heemstede, Inventarisnummer: 4912, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=122290271)

Maar smalfilm begint pas echt in de jaren 20 met de komst van de kleinere filmformaten 9,5mm en 16mm en later in de jaren 30 met het 8mm-formaat.

Aantal films in 8, 9,5 en 16mm formaat over tijd

De collectie amateurfilms van Beeld & Geluid laat niet alleen een geschiedenis zien van het huiselijke leven in Nederland en zijn voormalige koloniën. De amateurfilmer maakte uitstapjes in het land en soms zelfs naar verre bestemmingen.

Aantal films per locatie voor de top tien locaties

De collectie bevat grotendeels familiefilms, reisverslagen, speelfilms en animaties, maar ook andere genres, zoals bedrijfsfilm.

Aantal films per programmagenre voor de top tien genres (Genre 'amateuropname' wordt weggelaten omdat het overbodig is)

De meest voorkomende onderwerpen reflecteren het karakter van deze genres. Er zijn ook verrassende onderwerpen, zoals 'paranormale geneeswijzen' (ongeveer 20 films uit de jaren 1960 van Gerard Croiset).

Aantal films per onderwerp voor de top tien onderwerpen (Onderwerp 'amateuropnamen' wordt weggelaten omdat het overbodig is)

Het zijn vaak beelden die nooit met de professionele camera zijn vastgelegd en nu zo waardevol blijken voor onze geschiedenis. De collectie bevat ook films gemaakt door de filmhobbyist. Het zijn films die vooraf met een scenario en draaiboek zijn bedacht en vaak met titels of muziek voorzien. Meestal waren deze filmers aangesloten bij één van de vele filmclubs in het land.

De collectie bevat een paar duizend smalfilms en ook een aantal video’s. Ongeveer de helft is in kleur. De meerderheid is zonder geluid.

Deze dataset is onderdeel van de dataset Sound & Vision catalog Open Data. Deze collectie is beschikbaar gemaakt als Linked Data, met ondersteuning vanuit DC4EU en CLARIAH. De collectie kan ook bekeken worden in de Media Suite. Een aantal films kunnen afgespeeld worden zonder te hoeven inloggen.